Αλήθειες & μύθοι για τη μεταμνημονιακή εποπτεία

του Σωτήρη Καψώχα

Όλη την προηγούμενη εβδομάδα η τρόικα βρισκόταν στη Μαδρίτη, διενεργώντας έναν ακόμα μεταμνημονιακό έλεγχο των δημοσιονομικών και χρηματοπιστωτικών μεγεθών της Ισπανίας, όπως πριν δυο μήνες βρέθηκε στην Πορτογαλία για να εξετάσει την οικονομική κατάσταση της χώρας.

Οι επισκέψεις πέρασαν απαρατήρητες, αφού εκτός από τους υπηρεσιακούς παράγοντες των δύο κυβερνήσεων, ουδείς ασχολήθηκε με τους τεχνοκράτες εκπροσώπους των δανειστών, που υποχρεώθηκαν το κατακαλόκαιρο να επισκεφθούν τις χώρες της Ιβηρικής.

Ούτε δηλώσεις, ούτε κραυγές αγωνίας, ούτε, κυρίως συστάσεις και παρεμβάσεις για τις πολιτικές που εφαρμόζουν οι εγχώριες κυβερνήσεις.

Την εβδομάδα της 10ης Σεπτεμβρίου, θα γίνει η πρώτη αποστολή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα, στο πλαίσιο της μεταμνημονιακής εποπτείας, όπως ανακοίνωσε ο Επίτροπος των Οικονομικών Υποθέσεων, Πιερ Μοσκοβισί, σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε στις Βρυξέλλες με αφορμή την ολοκλήρωση του ελληνικού προγράμματος στήριξης.

Ο Γάλλος Επίτροπος ξεκαθάρισε ότι η ενισχυμένη εποπτεία θα είναι σε κάθε περίπτωση «πολύ ελαφρότερη» από ένα πρόγραμμα και δεσμεύτηκε πως η Επιτροπή θα φροντίσει να εφαρμοστεί με «ομαλό» τρόπο με τέσσερις αποστολές τον χρόνο- δύο εκ των οποίων θα συμπίπτουν με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο- και σεβόμενη την «ακεραιότητα και την κυριαρχία» της Ελλάδας.

«Δεν θα υπάρχει πια η τρόικα, δεν υπάρχει τίποτα παρόμοιο, ποιοτικά η διαφορά θα είναι μεγάλη» είπε χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι δεν θα επιβληθεί κανένα νέο μέτρο και η Ελλάδα θα είναι «ελεύθερη να ορίζει τη δική της οικονομική πολιτική». Ο Γάλλος Επίτροπος έκανε λόγο όμως και για την αρχή «ενός νέου κεφαλαίου» για τη χώρα, εκφράζοντας την ελπίδα ότι αυτό σημαίνει”μια καινούργια αρχή» για την Ελλάδα, για τους πολίτες της, τις επιχειρήσεις και τις σχέσεις της με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη.

Ο ίδιος τόνισε ότι αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τους πολιτικούς ιθύνοντες και καθήκον της Επιτροπής και των Ευρωπαίων είναι να βοηθήσουν την Ελλάδα, ενώ επισήμανε την ανάγκη να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις γιατί «εάν σταματήσουν θα γυρίσουμε πίσω». Ο Πιερ Μοσκοβισί αναφέρθηκε επίσης στον εκσυγχρονισμό της ελληνικής διοίκησης και της οικονομίας που πέτυχε η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια «περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα».

Μύθοι και πραγματικότητες

Εκτός από την Ελλάδα, άλλες επτά χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (από τις 28 συνολικά) υπέστησαν τη βάσανο των προγραμμάτων διάσωσης την τελευταία δεκαετία, με ή χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ.

Πρόκειται για τις Ουγγαρία (2008), Λετονία (2008), Ρουμανία (2009), Ιρλανδία (2010), Πορτογαλία (Μάιος 2011), Ισπανία (2012), και Κύπρος (2013). Τα προγράμματα είχαν διάρκεια μέχρι τρία χρόνια και το τέλος των μνημονίων συνοδεύτηκε από εποπτεία (ενισχυμένη ή χαλαρή) και επισκέψεις των τεχνοκρατών της Κομισιόν προκειμένου να συντάξουν τις ετήσιες εκθέσεις προόδου της κάθε χώρας.

Επειδή η μυθολογία ή η «σπέκουλα» στην Ελλάδα αποτελεί πλέον εθνικό άθλημα, καλό είναι να δούμε τι συνέβη στις άλλες επτά χώρες που βγήκαν πριν από τη χώρα μας από τα μνημόνια:

Iσπανία

Η χώρα μπήκε στο πρόγραμμα τον Ιούλιο του 2012 -λόγω της χρεοκοπίας των τραπεζών της- χωρίς το ΔΝΤ. Το πρόγραμμα ήταν 18μηνης διάρκειας (έως το τέλος του 2013) και προέβλεπε δάνεια ύψους 100 δισ. ευρώ, από τα οποία εκταμιεύθηκαν μόνο τα 41 δισ. Από το 2014 ως τα τέλη του 2017 η Ισπανία αποπλήρωσε πρόωρα και εθελοντικά έξι δόσεις, για να μειώσει το υπόλοιπο της οφειλής της στον ESM στα 31 δισ. ευρώ. Επειδή όμως το υπόλοιπο των δανείων της υπερβαίνει το 75% των οφειλών της, συνεχίζει να υφίσταται έλεγχο και αξιολογήσεις δύο φορές τον χρόνο, κάτι που θα διακοπεί μόλις αποπληρώσει το 75% των υποχρεώσεών της.

Ιρλανδία

Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2010 και τελείωσε τον Δεκέμβριο του 2013. Από τότε έως και το 2017 η χώρα πέρασε επτά μνημονιακές αξιολογήσεις, στο πλαίσιο της μεταπρογραμματικής εποπτείας. Οι αξιολογήσεις θα τελειώσουν το 2031, όταν η χώρα αναμένεται να έχει αποπληρώσει το 75% των δανείων του ESM

Πορτογαλία

Μπήκε σε πρόγραμμα το 2011 με πολλά κοινά χαρακτηριστικά σε σχέση με την Ελλάδα. Ολοκληρώθηκε χωρίς προληπτική γραμμή στήριξης και σε λιγότερο από τρία χρόνια, ταχύτερα, δηλαδή, και από το αναμενόμενο (η 12η αξιολόγηση δεν έγινε ποτέ, καθώς η χώρα δεν χρειάστηκε καν την τελευταία δόση). Υπόκειται όμως και αυτή στην «εποπτεία μετά το πρόγραμμα». Από το 2014 έως το 2017 πέρασε πέντε αξιολογήσεις, χωρίς να «κοπεί» παρά το γεγονός ότι προχώρησε σε αυξήσεις μισθών και συντάξεων και προσλήψεις, αντίθετα με τις επιταγές των δανειστών. Η εποπτεία θα τελειώσει το 2026, όταν η Πορτογαλία αναμένεται να αποπληρώσει το 75% των δανείων του ESM

Κύπρος

Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2013 και τερματίστηκε αρχές Μαρτίου το 2016, χωρίς διάδοχο πρόγραμμα ή προληπτική γραμμή αν και η πιστοληπτική διαβάθμισή της ήταν -και παραμένει- κάτω από την επενδυτική βαθμίδα. Ωστόσο, είναι καλύτερη της Ελλάδας και το δημόσιο χρέος της είναι χαμηλότερο. Η Κύπρος βγήκε από τα capital controls και δανείζεται από τις αγορές, αλλά παραμένει σε μεταμνημονιακή εποπτεία όπως και η Πορτογαλία.

Ουγγαρία (Οκτώβριος 2008) Λετονία (Δεκέμβριος 2008)

Μπήκαν σε προγράμματα προσαρμογής, τα οποία τελείωσαν εντός τριετίας, χωρίς προληπτική γραμμή. Υφίστανται ακόμη τον έλεγχο των κοινοτικών Αρχών μέχρι το 2025

Ρουμανία

Μπήκε σε πρόγραμμα την περίοδο 2009-2011. Ακολούθησαν και άλλα δύο προγράμματα προληπτικού χαρακτήρα, χωρίς να γίνουν εκταμιεύσεις ποσών. Από τον Οκτώβριο του 2015 η Ρουμανία βρίσκεται σε πολυετή αυξημένη «εποπτεία μετά το πρόγραμμα».

neaselida.gr