Για τα προσφυγόπουλα που κάθησαν στα σχολικά θρανία

του Νίκου Μπελαβίλα

Η πορεία για την ένταξη των προσφυγόπουλων στην εκπαίδευση ήταν και συνεχίζει να είναι μία περίπλοκη υπόθεση, με πολλές πτυχές.
Να δούμε όσα έπαιξαν κρίσιμο ρόλο.

Η επιλογή της συγκρότησης προγράμματος για την εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων από το Υπουργείο Παιδείας, τον Μάρτιο 2016, είχε ένα ιδιαίτερο πολιτικό βάρος.
 
Ήταν μάλλον η μοναδική μεγάλης κλίμακας πρωτοβουλία στο προσφυγικό, η οποία δεν ήταν πυροσβεστική, δεν προέκυπτε δηλαδή από τις τρέχουσες πιεστικές ανάγκες διάσωσης των ανθρώπων, αλλά από τη βούληση σχεδιασμού της επόμενης ημέρας σε συνθήκες κανονικότητας. Ενώ η Ειδομένη ακόμη έβραζε, τα ναυάγια στα νησιά δεν είχαν σταματήσει, χωρίς κανείς να γνωρίζει σε ποιον αριθμό θα σταθεροποιηθεί ο προσφυγικός πληθυσμός, πού θα στεγαστεί, πώς θα μείνει στην Ελλάδα και για πόσο, δρομολογήθηκε το σχέδιο της εκπαίδευσης.

Υπήρξε και συνεχίζει να είναι μία συγκλονιστική εμπειρία για τους πάρα πολλούς που έβαλαν πλάτη, σε επιστημονικό, παιδαγωγικό και οργανωτικό επίπεδο. Έδωσε την αίσθηση μίας πραγματικής κοινωνικής μάχης με βαρύ ιδεολογικό πρόσημο και με τη διάσταση του άμεσα εφικτού και ρεαλιστικού.

Ήταν μία προσπάθεια εναντίον, πρώτα απ' όλα, των εσωτερικών μας ιδεοληψιών. Εναντίον επίσης της απάθειας ή και του πολέμου από πλευράς τμημάτων του κρατικού μηχανισμού. Απέναντι σε στελέχη τα οποία δεν είχαν καμία όρεξη να μπουν σε τέτοιες περιπέτειες ή ακόμη χειρότερα να στηρίξουν τέτοια πολιτική. Κόντρα στη στοχευμένη στάση αρκετών ΜΚΟ, που δεν ήσαν διατεθειμένες να αφήσουν τον χορό των εκατομμυρίων. Διάσημες τέτοιες οργανώσεις διαβεβαίωναν ότι το πρόγραμμα ένταξης των προσφυγόπουλων στα σχολεία δεν θα πετύχει ενώ ταυτόχρονα διεκδικούσαν για λογαριασμό τους τη δουλειά.

Η σύγκρουση με τους ακροδεξιούς ακολούθησε. Έχοντας σχέση με δύο πράγματα∙ την ευρύτερη απογοήτευση της κοινής γνώμης για τις οικονομικές εξελίξεις και τη φοβική αντίδραση ή την απάθεια μεγάλων τμημάτων της κοινωνικής Αριστεράς, στην αρχή στα νησιά και αργότερα σε αρκετά σημεία της χώρας. Για να το κάνουμε λιανά: την ώρα που η ανοχή στην κυβέρνηση μειωνόταν, η Χρυσή Αυγή επέλεξε να αναδείξει τα σχολεία των προσφυγόπουλων σε πρώτο θέμα προκαλώντας ευθέως σύγκρουση και μέσω αυτής την επανανομιμοποίησή της.

Ένα μεγάλο μέρος του κόσμου της Αριστεράς φοβισμένο, απογοητευμένο, διχασμένο ή και ηθικά ηττημένο έτεινε στο να απέχει ή να μην εκτεθεί. Εκείνη τη στιγμή, κυρίως τον Γενάρη στο Πέραμα, στο Κερατσίνι, στο Ωραιόκαστρο, κινδυνέψαμε να χάσουμε όχι μόνο τα σχολεία των προσφυγόπουλων, αλλά ολόκληρο το προσφυγικό, την ηγεμονία σε αυτό, όπως και πολλές άλλες ηγεμονίες. Ο εφιάλτης της «αντισυστημικής» κοινωνικής μετατόπισης προς την ακροδεξιά φάνηκε ότι μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Με όχημα εκκίνησης τους ανήσυχους γονείς των φτωχών περιφερειακών γειτονιών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Τα γεγονότα εκείνης της εβδομάδας, της σχεδιασμένης συμβολικής επίθεσης στο δημοτικό σχολείο του Ικονίου Περάματος, των απειλών στη γειτονιά του Παύλου Φύσσα, λειτούργησαν σαν ξυπνητήρι με ήχο καμπάνας. Η κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι το προσφυγικό συνέχιζε να είναι πρώτο θέμα στην ατζέντα, ένα από τα πιο εύφλεκτα. Σύσσωμη η Αριστερά το πήρε επάνω της, ενώ η κοινωνία, ξαναβλέποντας τους φονιάδες στους δρόμους, αυτή τη φορά να χτυπούν παιδιά και δασκάλους τρόμαξε, εξοργίστηκε. Ευτυχώς έτσι ξυπνήσαμε! Η αλλαγή του κλίματος μέσα σε λίγες ημέρες ήταν καλό μάθημα για όλους μας.

Ας πάμε σε αυτά που έγιναν στο εκπαιδευτικό σκέλος και σ' αυτά που θα γίνουν. Το σχέδιο για την ένταξη των προσφυγόπουλων δομήθηκε επάνω σε μία απλή ιδέα. Για λόγους εκπαιδευτικούς, επιχειρησιακούς, κοινωνικούς, επελέγη όχι η απότομη αλλά η σταδιακή ένταξη στην εκπαίδευση σε βάθος 1-2 εκπαιδευτικών περιόδων.

Πρώτο βήμα ήσαν οι άτυπες σχολικές δομές παντού όπου υπήρχαν πρόσφυγες. Με εθελοντές, ΜΚΟ και την εποπτεία από επίσημα ορισμένους εκπαιδευτικούς. Στήθηκαν σε κάθε κέντρο φιλοξενίας. Πολύ καλές περιπτώσεις ο Ελαιώνας, το Σχιστό. Πρότυπο ο Σκαραμαγκάς με το «Hope School» για 600 παιδιά, το οποίο δημιουργήθηκε από πρόσφυγες δασκάλους, με την ενθάρρυνση και τη συμμετοχή του Ανοικτού Σχολείου Μεταναστών Πειραιά.

Δεύτερο βήμα η λειτουργία από το φθινόπωρο των τυπικών Δομών Υποδοχής Εκπαίδευσης Προσφύγων σε όλη την Ελλάδα υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Παιδείας. Δηλαδή προ-ενταξιακά τμήματα σε μεσημεριανές τάξεις με παράλληλη λειτουργία των πρωινών δομών στα κέντρα φιλοξενίας για συμπληρωματική εκπαίδευση ή απασχόληση των παιδιών. Το πρόγραμμα άρχισε με μεγάλες καθυστερήσεις, κυρίως λόγω της αναγκαιότητας των εμβολιασμών σε όλους. Ξεκίνησε τον Οκτώβριο και επεκτάθηκε σταδιακά ώς τον Φεβρουάριο σε εκατό σχολεία σε όλη τη χώρα. Παράλληλα δρομολογήθηκε το άνοιγμα τυπικών νηπιαγωγείων εντός των κέντρων φιλοξενίας, για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Σε λίγες εβδομάδες θα αρχίσει η λειτουργία τους.

Το έργο της πρώτης και της δεύτερης φάσης, ολοκληρώνεται αυτή την περίοδο με την αποτίμηση της χρονιάς που πέρασε. Έτσι θα διατυπωθούν και οι προτάσεις για τα επόμενα βήματα.

Ο στόχος είναι, από το ερχόμενο φθινόπωρο, σταδιακά όλα τα προσφυγόπουλα να βρεθούν σε κανονικές τάξεις με ελληνόπουλα, διάσπαρτες σε όλη τη χώρα, ενώ σιγά-σιγά οι πρόσφυγες θα φεύγουν από τα κέντρα φιλοξενίας και θα αρχίσουν να κατοικούν όχι σε στρατόπεδα, αλλά σε κατοικίες σε πόλεις και χωριά.

Όταν αυτό τελειώσει, θα μπορούμε να πούμε ότι πετύχαμε.

η Αυγή