Ελληνικό: ένα εναλλακτικό σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης της παράκτιας ζώνης
της Ελένης Πορτάλιου *
Για το θέμα έχει ενημερώσει αναλυτικά τους βουλευτές/τριες του ΣΥΡΙΖΑ και τους αρμόδιους υπουργούς της κυβέρνησης η Επιτροπή Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού.
Τούτων δεδομένων το δημόσιο πρέπει να ανακτήσει την έκταση του Ελληνικού (τ. αεροδρόμιο και παραλιακή ζώνη Αγ. Κοσμά) εμβαδού 6.200 στρ. και να προχωρήσει στην εφαρμογή σταδιακά ενός εναλλακτικού σχεδίου που θα λειτουργήσει πολλαπλά επωφελώς τόσο για τους παρακείμενους δήμους και την παράκτια ζώνη του Σαρωνικού όσο και για το σύνολο της Αττικής.
Α. Το Μητροπολιτικό Πάρκο καταλύτης για την παραγωγική Ανασυγκρότηση του Παράκτιου Μετώπου
Η πρόταση βασίζεται στη μελέτη του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ που εκπονήθηκε για την Περιφέρεια και τους 3 Δήμους (Ελληνικού-Αργυρούπολης, Αλίμου, Γλυφάδας). Αντιμετωπίζει το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού ως ένα σημαντικό Πόλο Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Αθλητισμού διεθνούς εμβέλειας και ανοιχτό στους κατοίκους της Αττικής, ένα πόλο έλξης εναλλακτικού φυσιολατρικού/πολιτισμικού τουρισμού, που λειτουργεί όλο τον χρόνο και ενεργοποιεί φθίνουσες υπηρεσίες και αδιάθετα ακίνητα στους παρακείμενους δήμους και το παράκτιο μέτωπο από το ΣΕΦ έως το Λαύριο. Σκοπός είναι το Μητροπολιτικό Πάρκο να συμβάλλει στην παραγωγική ανασυγκρότηση της περιοχής και ταυτόχρονα στην οικολογική και πολιτισμική αναβάθμιση της Αττικής.
Στο παράκτιο μέτωπο και στους γειτονικούς δήμους, όπως η Γλυφάδα, υπάρχει ένα σημαντικό αδιάθετο οικιστικό απόθεμα. Στην περίπτωση οικοδόμησης του Ελληνικού σύμφωνα με τα φαραωνικά σχέδια που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, η σημερινή φούσκα ακινήτων θα πάρει εκρηκτικές διαστάσεις και η αγορά θα καταρρεύσει οριστικά.
Αντίθετα, στο εναλλακτικό σχέδιο για το Ελληνικό τα ακίνητα αυτά μπορούν να ενεργοποιηθούν μαζί με τα υπάρχοντα μικρής/μεσαίας κλίμακας ξενοδοχεία και καταστήματα εστίασης, τα περισσότερα ανακαινισμένα κατά την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων, που σήμερα φυτοζωούν.
Η εκποίηση του Ελληνικού αποτελεί υφαρπαγή δημόσιας περιουσίας χωρίς κανένα οικονομικό όφελος που οδηγεί σε οικονομικό μαρασμό τις τοπικές κοινωνίες.
Το εναλλακτικό σχέδιο αναζωογονεί τις οικονομικές δραστηριότητες επ’ ωφελεία ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων και αποτελεί απάντηση στην αντιμετώπιση της κρίσης για τις μικρές επιχειρήσεις και τους εργαζομένους.
Το δημόσιο ακίνητο του Ελληνικού έχει τεράστια ιστορική, περιβαλλοντική και επενδεδυμένη οικονομική αξία σε 480 κτίρια, ολυμπιακές εγκαταστάσεις και αθλητικές υποδομές, αξία που μπορεί να αποδώσει στο πλαίσιο δημιουργίας ενός εναλλακτικού Πόλου Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Αθλητισμού στο Μητροπολιτικό Πάρκο.
Β. Ο σχεδιασμός του Πάρκου
Β1. Κέντρο πολιτισμού
Β1.1. Αρχαιολογικό Πάρκο
Το Μητροπολιτικό Πάρκο είναι ταυτόχρονα ένας αρχαιολογικός χώρος. Αρχαιολογικά ευρήματα από ήδη πραγματοποιηθείσες ανασκαφές, ορισμένα εκ των οποίων είναι ήδη ορατά και προσβάσιμα, δίνουν τη δυνατότητα ανασύστασης της διαχρονικής ιστορίας του δυτικού παραλιακού μετώπου της Αττικής και ιδιαίτερα των 3 παρακείμενων δήμων : Αλιμούντος (Αλίμου), Ευωνύμου (Ελληνικού- Αργυρούπολης), Αιξωνής (Γλυφάδας), στους οποίους ανήκε στο παρελθόν η έκταση των 6.200 στρ.
Στο χώρο ήδη σήμερα, πολύ περισσότερο μετά από νέες ανασκαφές, μπορεί να συσταθεί, με σημεία αναφοράς τις ορατές αρχαιότητες και αυτές που δεν είναι προσβάσιμες λόγω επίχωσης, ένας Αρχαιολογικός Περίπατος.
Δεδομένου μάλιστα ότι οι τρείς όμοροι αρχαίοι δήμοι συνδέονταν μεταξύ τους με κοινό οδικό δίκτυο -του οποίου οι βασικές αρτηρίες συμπίπτουν με τους σύγχρονους οδικούς άξονες Βουλιαγμένης, Αλίμου, Ποσειδώνος- και επικοινωνούσαν επίσης με την Αθήνα, τον Πειραιά και το Λαύριο, η νέα ένταξη του Ελληνικού τόσο στην περιοχή των 3 σημερινών δήμων όσο και στον ευρύτερο παράκτιο χώρο από ΣΕΦ έως Λαύριο, βρίσκει το ιστορικό της ανάλογο στην αρχαιότητα.
Τις ανασκαφικές έρευνες έχει πραγματοποιήσει η αρχαιολόγος κα Κωνσταντίνα Καζά η οποία διαθέτει όλα τα στοιχεία για την υλοποίηση της πρότασης του Αρχαιολογικού Περίπατου που, άλλωστε, έχει ήδη διατυπωθεί.
Στο χώρο του Ελληνικού λειτουργούν σήμερα αποθήκες και εργαστήρια ανασκαφικών ευρημάτων, ενώ άλλες αρχαιότητες έχουν μεταφερθεί σε μουσεία εκτός του χώρου. Το Αρχαιολογικό Πάρκο ως ανασύσταση του αρχαίου κόσμου επί του εδάφους του Μητροπολιτικού Πάρκου Ελληνικού συμπληρώνεται με ένα Αρχαιολογικό Μουσείο το οποίο περιλαμβάνει τις ήδη υπάρχουσες αρχαιότητες και νέες που θα προκύψουν από μελλοντικές ανασκαφές.
Β1.2. Κέντρο Σύγχρονων Τεχνών
Κατ’ αναλογίαν με το Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας, όπου ο αρχαίος πολιτισμός συμβιώνει με σύγχρονες εγκαταστάσεις τεχνών (μουσεία/εκθεσιακοί χώροι, θέατρα, κινηματογράφοι, μουσικές σκηνές κ.λπ.) στο Μητροπολιτικό Πάρκο μπορεί να δημιουργηθεί ένα ισχυρός πόλος για τις σύγχρονες τέχνες, ενεργοποιώντας μέρος των υπαρχόντων κτιρίων και των υπαίθριων χώρων.
Μεγαλουπόλεις όπως οι πρωτεύουσες Ρώμη, Παρίσι, Λονδίνο, Βερολίνο, Κωνσταντινούπολη, αλλά και μικρότερες όπως το Μπιλμπάο, η Αβινιόν, το Σεράγεβο, το Βελιγράδι, επενδύουν στον πολιτισμό.
Στην περίπτωση της Ελλάδας και στο πλαίσιο μιας αριστερής πολιτιστικής πολιτικής, στο Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού θα μπορούσαν να εγκατασταθούν όλοι οι τομείς των σύγχρονων τεχνών και πρωτίστως νέοι καλλιτέχνες οι οποίοι, παρά το σημαντικό έργο που δημιουργούν μέσα από ανυπέρβλητες δυσκολίες, δεν έχουν καμιά στήριξη από τους αρμόδιους δημόσιους θεσμούς και το Υπουργείο Πολιτισμού.
Στο πλαίσιο της νέας αντίληψης για τα πολιτιστικά πράγματα που εξήγγειλε ο υπουργός Πολιτισμού, στο Μητροπολιτικό Πάρκο μπορεί να παραχωρηθούν άμεσα χώροι ιδιοκτησίας του δημοσίου για τη στέγαση και ανάδειξη του έργου ελλήνων καλλιτεχνών και ταυτόχρονα να προχωρήσουν εκδηλώσεις διεθνικής συνεργασίας και υπερτοπικής εμβέλειας, από κοινού με πολιτιστικούς φορείς του εξωτερικού.
Πρόκειται για ένα «διαρκές φεστιβάλ» γραμμάτων και τεχνών που θα στηρίξει τον πολιτισμικό τουρισμό σ’ ένα χώρο ο οποίος συνδυάζει ταυτόχρονα θαλάσσια κολύμβηση/αναψυχή και αθλητικές εγκαταστάσεις και μπορεί ν’ αποτελέσει αφετηρία για εξορμήσεις πολιτισμικού/φυσιολατρικού περιεχομένου σε όλο το παράκτιο μέτωπο.
Στο Μητροπολιτικό Πάρκο μπορεί να λειτουργήσουν χώροι εικαστικών εκθέσεων, προβολής και παραγωγής ταινιών, θεατρικών και μουσικών παραστάσεων, προβολής βιβλίου, στις ήδη υπάρχουσες υποδομές σε κλειστούς ή ανοιχτούς χώρους, και, ταυτόχρονα, να δημιουργηθούν νέα εστιακά σημεία τέχνης, όπως για παράδειγμα μια υπαίθρια γλυπτοθήκη με έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που αναπτύσσεται σε βάθος χρόνου και σηματοδοτεί τον ευρύτερο χώρο του πάρκου σε αντίστιξη με την αρχαιότητα.
Στην προσέγγιση αυτή για τις νέες λειτουργίες του Ελληνικού εντάσσεται και το προτεινόμενο Συνεδριακό Κέντρο στον πρώην Ανατολικό Αεροσταθμό, στο διατηρητέο μνημείο της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, έργο του Eero Saarinen. Επίσης, το Μουσείο Πολιτικής και Πολεμικής Αεροπορίας, το οποίο θα συγκροτηθεί από ιστορικά κτίρια του π. Αεροδρομίου, τα αεροπλάνα και τον εξοπλισμό, τις ιστορικές εγκαταστάσεις ραντάρ και το σημερινό Μουσείο της Ολυμπιακής Αεροπορίας.
Β2. Θαλάσσιο Μέτωπο, Δενδρώνες υψηλής βλάστησης και Κήποι ανάδειξης της βλάστησης της Αττικής
Το Θαλάσσιο και Παράκτιο Πάρκο συγκροτείται με την αναβίωση της ακτής και των εκβολών των ρεμάτων και από το ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών) που λειτουργεί σήμερα στην περιοχή.
Το Μητροπολιτικό Πάρκο αποτελεί εξ ορισμού ένα πόλο περιβαλλοντικής αναβάθμισης με μεγάλη οικολογική αξία. Σύμφωνα με τη μελέτη του ΕΑΠ ΕΜΠ ένα τμήμα 56% της έκτασης (2600 στρ.) μπορεί να είναι άμεσα προσβάσιμο στο κοινό και διαθέτει ήδη υψηλή και πλούσια βλάστηση.
Οι χώροι πρασίνου θα ολοκληρωθούν με νέες φυτεύσεις για τη δημιουργία δενδρώνων και κήπων που προβάλλουν την πλούσια βλάστηση της Αττικής και αποτελούν ανοιχτά έργα τέχνης, διαμορφωμένα εξ ολοκλήρου από φυσικά στοιχεία. Στην προσέγγιση αυτή εντάσσεται και η δημιουργία Βοτανικού Κήπου και Θερμοκηπίου και, οπωσδήποτε, οι Αστικές Καλλιέργειες σε σημεία που πιστοποιείται η καταλληλότητα του εδάφους.
Β3. Αθλητικό Κέντρο
Συγκροτείται από τις υπάρχουσες σήμερα αθλητικές εγκαταστάσεις λαϊκού αθλητισμού και ναυταθλητισμού Αγίου Κοσμά και τις Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις (ανοιχτά γήπεδα μπέιζμπολ, χόκεϋ και σόφτμπολ, κλειστές εγκαταστάσεις ξιφασκίας και καλαθοσφαίρισης).
Β4. Κοινωνικές Χρήσεις
Κοινωνικές Χρήσεις που ήταν μέχρι πρόσφατα εγκατεστημένες στην περιοχή και λόγω της εκποίησης είναι σε διαδικασία μετεγκατάστασης, επιβαρύνοντας με μεταφορές και ενοίκια το δημόσιο, παραμένουν στο χώρο. Στις διατηρούμενες χρήσεις συγκαταλέγονται οι εγκαταστάσεις του FIR Αθηνών, της Πολιτικής Αεροπορίας, της ΕΜΥ, οι εγκαταστάσεις μεταφορών (Τραμ, ΚΤΕΛ, ΕΘΕΛ).
Γ. Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού και Παράκτιο Μέτωπο
Ο χώρος του σχεδιαζόμενου πάρκου, μέρος της επικράτειας των αρχαίων δήμων Αλιμούντος, Εωνύμου, Αιξωνής, είχε ιστορικά επικοινωνία με την Αθήνα (άστυ) και το σύνολο του παράκτιου μετώπου από τον Πειραιά μέχρι το Λαύριο.
Στη διαδρομή αυτή εντάσσονται σήμερα τόσο υποδομές πολιτισμού, όπως η νέα Λυρική Σκηνή και η Βιβλιοθήκη, όσο και σημαντικά αρχαία και νεώτερα μνημεία. Αναφέρω ενδεικτικά τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο, τα αρχαία λατομεία, μεταλλοπλύσια και λοιπές εγκαταστάσεις εξόρυξης στο Λαύριο, καθώς και τη νεώτερη Γαλλική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου, ένα μνημειώδες κτιριακό σύνολο βιομηχανικής αρχαιολογίας που αποκαταστάθηκε από την Αρχιτεκτονική Σχολή ΕΜΠ. Στο Λαύριο βρίσκεται και το αρχαίο θέατρο Θορικού. Στα μνημεία της φύσης του παράκτιου μετώπου ανήκουν η Λίμνη της Βουλιαγμένης, ο Εθνικός Δρυμός Σουνίου με το φυσικό μνημείο «Χάος».
Εν τω μεταξύ όλο το παράκτιο μέτωπο διαθέτει υψηλής αισθητικής αξίας τοπία και ακτές με καθαρά νερά για κολύμβηση. Είναι σε μεγάλη σχετικά έκταση προσβάσιμο και πάντως πρέπει σε βάθος χρόνου να αναπλαστεί ώστε να διασφαλιστεί η συνέχειά του.
Σήμερα το τραμ εξυπηρετεί κατά τους θερινούς μήνες χιλιάδες ντόπιων και ξένων κολυμβητών από Φάληρο έως Γλυφάδα. Θα μπορούσε μελλοντικά να επεκταθεί μέχρι τη Βουλιαγμένη και να συνδυαστεί με ένα καλύτερο συγκοινωνιακό δίκτυο που θα αποφορτίσει την παραλιακή ζώνη από την εκτεταμένη χρήση του ιδιωτικού αυτοκινήτου.
Είναι σημαντικό οι επισκέπτες της Αθήνας να μπορούν να διαμένουν σε κάθε σημείο του παράκτιου μετώπου ή/και στο κέντρο της πόλης και να επισκέπτονται, όταν δεν έρχονται με οργανωμένα γκρουπ που χρησιμοποιούν πούλμαν, εύκολα και γρήγορα όλο το μήκος της ακτογραμμής και φυσικά το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού.
Έχει γίνει σημαντική προσπάθεια με θετικά αποτελέσματα για την αύξηση του τουρισμού στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας. Η Αττική διαθέτει, επίσης, το παράκτιο μέτωπο Σαρωνικού το οποίο μπορεί, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες σε όλη την έκταση υποδομές και το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού, ν’ αποτελέσει ένα νέο ελκυστικό αποδέκτη πολιτισμικού και φυσιολατρικού τουρισμού σχεδόν για όλο το έτος.
Είναι λάθος να θεωρείται ότι οι ξένοι επισκέπτες έρχονται στην Ελλάδα αποκλειστικά για τα νησιά και την Ακρόπολη. Η Αττική διαθέτει εξίσου σημαντικά τοπία, θαυμάσιες ακτές και μπορεί να συνδυάσει τη θαλάσσια αναψυχή με προβολή του αρχαίου και νεώτερου πολιτισμού καθώς και με σύγχρονες καλλιτεχνικές διοργανώσεις.
Το παράκτιο μέτωπο της Αττικής συνδέεται εύκολα με τα κοντινά νησιά (Αίγινα, Σαλαμίνα, κ.λπ.) που σημαίνει ότι πολλαπλασιάζονται οι ενδιαφέροντες τόποι/προορισμοί για τους επισκέπτες. Το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού μπορεί ν’ αποτελεί αφετηρία για θαλάσσιες περιηγήσεις σε όλο το παράκτιο μέτωπο του Σαρωνικού, η δε οδική επικοινωνία να συμπληρωθεί με τη θαλάσσια (στάσεις στο παράκτιο μέτωπο).
Δ. Χρηματοδότηση του Μητροπολιτικού Πάρκου Ελληνικού
Από τη μελέτη του ΕΑΠ ΕΜΠ για την πρώτη φάση κατασκευής του Μητροπολιτικού Πάρκου έχει υπολογιστεί ότι απαιτούνται περίπου 50 εκ. €.
Ορισμένα από τα υπάρχοντα κτίρια, κυρίως αυτά που στεγάζουν κοινωνικές χρήσεις, θα επαναλειτουργήσουν χωρίς κόστος. Οι αποκαταστάσεις άλλων κτιρίων θα γίνονται σταδιακά όπως και οι αναπλάσεις: φυτεύσεις/διαμορφώσεις του υπαίθριου χώρου.
Αν το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού περάσει στη διαχείριση της Περιφέρειας Αττικής και των τριών παρακείμενων δήμων, θα εξευρεθούν, σε συνεργασία με τα Υπουργεία Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, ευρωπαϊκές και εθνικές χρηματοδοτήσεις σε βάθος χρόνου. Επίσης, ορισμένα ακίνητα μπορούν να δοθούν σε ιδιώτες που θ’ αναλάβουν την αποκατάστασή τους έναντι παραχώρησης κατά χρήση για ανάλογο διάστημα.
Στο Μητροπολιτικό Πάρκο δεν πρέπει να στεγαστούν, πλην εξαιρέσεων, χρήσεις ανταγωνιστικές με τα υπάρχοντα καταστήματα στην περιοχή γενικά και ειδικότερα τα καταστήματα εστίασης, αφού στόχος είναι ν’ αναζωογονηθεί η οικονομία της ευρύτερης περιοχής του παράκτιου μετώπου.
Με όλα τα παραπάνω δεδομένα χρειάζεται να διαμορφωθεί ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο (urban design) υψηλών προδιαγραφών για το σύνολο της περιοχής και τα στάδια υλοποιήσης του Μητροπολιτικού Πάρκου.
Σ’ αυτό πρέπει ν’ αποτυπωθεί με ενιαίο συνθετικά τρόπο το σύνολο των διαμορφώσεων κατά στάδια, καθώς και η ταυτότητα κάθε κτιρίου και οι δυνατότητες επανάχρησης / αποκατάστασης. Πρέπει, επίσης, ν’ αποτιμηθεί σύμφωνα με το συγκεκριμένο σχέδιο το σταδιακά απαιτούμενο κόστος της δημιουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου.
Η λειτουργία του μπορεί να χρηματοδοτηθεί πλήρως από την ανανεωμένη διαχείριση του Ολυμπιακού Κέντρου Ιστιοπλοΐας (μαρίνα) Αγίου Κοσμά. Τα έσοδα μόνο από τα σκάφη μπορούν, σύμφωνα με σχετική έρευνα, να ανέλθουν σε 5-7 εκ. € ετησίως ενώ τα έσοδα από τη χρήση άλλων υπαρκτών εγκαταστάσεων σε 2-3 εκ €. Υπενθυμίζεται ότι το ΟΚΙ ανήκει στην Ελληνικό ΑΕ, επομένως η πρόταση είναι εφικτή.
Για τη λειτουργία μουσειακών ή άλλων χρήσεων που θα επιλεγούν μπορεί να υπάρξει, επίσης, συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ή ενοικίαση χώρων πάντα σύμφωνα με τις προβλεπόμενες από το γενικό σχέδιο χρήσεις.
Σημαντικά έσοδα θα υπάρξουν από τα Ολυμπιακά Ακίνητα ενώ τα όποια έσοδα από το Αθλητικό Κέντρο Αγίου Κοσμά θα αποδίδονται για τη λειτουργία του.
Ε. Κοινωνική συμμετοχή
Η σημασία του Μητροπολιτικού Πάρκου δεν έχει γίνει κατανοητή στους κατοίκους των γειτονικών δήμων, πολύ περισσότερο του παράκτιου μετώπου.
Κυρίως δεν έχει καθόλου συζητηθεί ο οικονομικός πλούτος που μπορεί να προκύψει αν το πάρκο λειτουργήσει ως πόλος φυσιολατρικού / πολιτισμικού / αθλητικού τουρισμού, ως ένα Κέντρο Περιβάλλοντος και Πολιτισμού που απευθύνεται σε όλους τους κατοίκους της Αττικής αλλά ταυτόχρονα και σε χιλιάδες ξένους επισκέπτες.
Η λιμνάζουσα οικονομία της ευρύτερης περιοχής μπορεί ν’ αναζωογονηθεί σημαντικά, οι υπάρχουσες υποδομές ν’ αποκτήσουν πληρότητα και τα αδιάθετα ακίνητα (κατοικίες, καταστήματα) να ενοικιαστούν ή / και να πωληθούν.
Το εναλλακτικό σχέδιο πρέπει, λοιπόν, να συζητηθεί με τους παραγωγικούς φορείς, την Περιφέρεια, τους δήμους, τα αρμόδια υπουργεία, τα κινήματα πολιτών και κάθε ενδιαφερόμενο.
Πρόκειται για ένα σχέδιο που μπορεί να παρακινήσει πρωτοβουλίες φορέων και ατόμων, αφήνοντας ανοιχτά θέματα συγκεκριμενοποίησης των χρήσεων σύμφωνα με ιδέες και προτάσεις αυτών που θα συμμετάσχουν.
* μέλος της Επιτροπής Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού
Παρασκευή 24 Απριλίου 2015
Πηγή: www.iskra.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου