"To βιβλίο της ανησυχίας", του Fernardo Pessoa

Για τον μεγάλο Πορτογάλο ποιητή Fernardo Pessoa δε χρειάζονται πρόλογοι ούτε ιδιαίτερες συστάσεις.

Το Βιβλίο της Ανησυχίας είναι

το κορυφαίο έργο του Πορτογάλου συγγραφέα Φερνάντο Πεσσόα (1888-1935). Δημοσιεύτηκε πολλά χρόνια μετά το θάνατό του και η πρώτη πλήρης μορφή μόλις το 1982. Στη διάρκεια της ζωής του εκδόθηκε μόνο ένα βιβλίο, Το μήνυμα, μια μορφή πατριωτικής ποίησης μυστικιστικού χαρακτήρα.

Ο Πεσσόα χρησιμοποίησε πολλούς ετερώνυμους. Η πρωτοτυπία του είναι ότι κάθε ετερώνυμος εμφανίζεται σαν μια ολοκληρωμένη συγγραφική προσωπικότητα με συγκεκριμένο ύφος και στυλ γραφής.

Ο ήρωας του Βιβλίου της Ανησυχίας και φερόμενος ως συγγραφέας του, ο Μπερνάντο Σουάρες, που βιοπορίζεται ως βοηθός λογιστή, θεωρείται ως ημι-ετερώνυμος γιατί προσεγγίζει πολύ τον ίδιο τον Πεσσόα.

Οι εκδόσεις Αλεξάνδρεια δίνουν μια επιλογή κειμένων από το Βιβλίο της Ανησυχίας σε μετάφραση Άννυ Σπυράκου. Η επιλογή των κειμένων ακολουθεί μια λογική ανάπτυξης των σκέψεων του συγγραφέα και η συνέχεια κάποιων κεφαλαίων είναι προφανής. Ο Αναγνώστης αποκτά μια συγκεντρωμένη εικόνα των προβληματισμών του συγγραφέα και των πεδίων της συγγραφικής του αναζήτησης. Εσωτερικός μονόλογος, δοκιμιακή γραφή, ημερολογιακή γραφή, πεζό ποίημα, απουσία πραγματικού κεντρικού θέματος, ό,τι με λίγα λόγια χαρακτήριζε το ρεύμα του μοντερνισμού στην εποχή του εμπεριέχονται στο Βιβλίο της Ανησυχίας. Ο συγγραφέας αποκαλύπτει τον εαυτό του, ως ολοκληρωμένου δέκτη του νοήματος της εποχής του και στοχάζεται σε βάθος ως τα άκρα της ίδιας του της ύπαρξης, αποκαλύπτοντάς μας πλευρές οικείες ή ανοίκειες.

Το έργο του κρατά τη μαγεία της εποχής με τον τρόπο που την αποδίδει. Τα ταξίδια που αρνήθηκε ο συγγραφέας στον εαυτό του χάρη του μεγάλου ταξιδιού του στα ενδότερα της ύπαρξης ή του ανοίγματος του μικρού, του καθημερινού βιώματος σε όλη του τη λεπτομέρεια, οδηγούν το αναγνώστη στο δικό του ταξίδι διεύρυνσης, εστίασης, αποκάλυψης.

Ο ετεροχρονισμός της εμφάνισης αυτού του σημαντικού έργου αναμένεται να έχει επιδράσεις απ' ευθείας σε νεώτερους συγγραφείς, απ' ότι τα έργα διάσημων συγχρόνων του, όπως ο Τζόις, που έφτασαν ως τις μέρες μας μέσα από το φίλτρο των παλιότερων γενιών.

Απλή επιδίωξη ή προφητικός ο λόγος του Μπερνάντο Σουάρες στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου;
"Μια μέρα ίσως καταλάβουν πως εκπλήρωσα, όπως κανένας άλλος, το εγγενές μου καθήκον να ερμηνεύσω ένα κομμάτι του αιώνα μας…" (Πληροφορίες από critique.gr)

Ας διαβάσουμε μερικά αποσπάσματα.

"Για μένα η ποίηση δεν είναι φιλοδοξία, αλλά τρόπος για να μένω πάντα μόνος.

Είτε υπάρχουν είτε δεν υπάρχουν θεοί, είμαστε σκλάβοι τους.

Το πιο χυδαίο στα όνειρα είναι πως όλοι ονειρεύονται.

Είχα μεγάλες φιλοδοξίες και υπέρμετρα όνειρα - αλλά τα ίδια είχαν και το παιδί για τα θελήματα και η μοδίστρα, γιατί όνειρα έχει όλος ο κόσμος. Αυτό που μας διαφοροποιεί είναι η δύναμη να τα υλοποιούμε ή η τύχη να τα βλέπουμε να υλοποιούνται για μας. Στα όνειρα είμαι όμοιος με το παιδί για τα θελήματα ή τη μοδίστρα. Στο μόνο που διαφέρω από αυτούς είναι ότι ξέρω να γράφω. Ναι, είναι μια πράξη, μια δική μου πραγματικότητα, που με διαφοροποιεί από αυτούς. Στην ψυχή είμαι όμοιός τους.

Ζήτησα τόσο λίγα απ' τη ζωή, αλλά ακόμα κι αυτά τα λίγα η ζωή μού τα αρνήθηκε. Ένα υπόλειμμα από ένα κομμάτι ήλιο, λίγη ύπαιθρο, λίγη ησυχία κι ένα κομμάτι ψωμί, να μη με βαραίνει πολύ η γνώση ότι υπάρχω, να μην έχω καμιά απαίτηση από τους άλλους ούτε κι αυτοί από μένα. Ακόμα κι αυτό μου το αρνήθηκαν, όπως αυτός που αρνείται να δώσει ελεημοσύνη όχι γιατί του λείπει η καλοσύνη, αλλά γιατί βαριέται να ξεκουμπώσει το παλτό του.

Όπως ακριβώς πλένουμε το κορμί μας θα έπρεπε να πλένουμε το πεπρωμένο, ν' αλλάζουμε ζωή όπως αλλάζουμε ρούχα - όχι για να διατηρήσουμε τη ζωή μας, όπως όταν τρώμε και κοιμόμαστε, αλλά λόγω εκείνου του σεβασμού των άλλων προς εμάς που αποκαλούμε καθαριότητα.

Είναι ανθρώπινο να θέλουμε αυτό που μας είναι απαραίτητο, και είναι ανθρώπινο να επιθυμούμε αυτό που δεν μας είναι απαραίτητο, αλλά που μας είναι επιθυμητό.
Αυτό που είναι αρρωστημένο είναι να επιθυμούμε με την ίδια ένταση αυτό που είναι απαραίτητο και αυτό που είναι επιθυμητό, και να υποφέρουμε από την έλλειψη τελειότητας σαν να υποφέραμε από την έλλειψη ψωμιού. Η ασθένεια του ρομαντισμού είναι ακριβώς αυτή: να θέλουμε το φεγγάρι σαν να υπήρχε η δυνατότητα να το αποκτήσουμε.

Ζω πάντα στο παρόν. Το μέλλον δεν το γνωρίζω. Το παρελθόν δεν το έχω πια. Το ένα με βαραίνει σαν τη δυνατότητα των πάντων, το άλλο σαν την πραγματικότητα του τίποτα.

Ποτέ δεν αγαπάμε κάποιον. Αγαπάμε απλώς την ιδέα που σχηματίζουμε για κάποιον. Τελικά αυτό που αγαπάμε είναι μια δική μας έννοια και ο εαυτός μας.

Μη φοβάστε, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος να καταρρεύσει η κοινωνία από υπερβολικό αλτρουισμό."

Πηγή: www.boro.gr